شهریور ۶, ۱۳۹۷
۷ شهریور ۱۳۹۷: با وجود گذشت سی سال از کشتار وسیع زندانیان سیاسی در سال ۶۷، جمهوری اسلامی هنوز این حقیقت را که هزاران تن از مخالفان سیاسی خود را سربه‌نیست و در گورهای جمعی دفن کرده است انکار می‌کند. تحقیقات عدالت برای ایران نشان می‌دهد اغلب این گورهای جمعی در جریان این اعدام‌های گسترده ایجاد شده‌اند. بر اساس اسناد و شواهد به‌دست‌آمده، در جریان سرکوب‌های سیاسی اوایل دهه ۶۰ نیز تعدادی از اعدام‌شدگان، در گورهای جمعی دفن شده‌اند. در فهرست مکان‌هایی که احتمال دارد گورجمعی باشند، فقط دو نقطه است که تاریخ آن به وقایعی پس از دهه ۶۰ مرتبط است.
پلتفرم چندرسانه‌ای “خاکْ‌رنج“، همزمان با سی‌امین سالگرد کشتار ۶۷ و در آستانه روز جهانی ناپدیدشدگان قهری (۳۰ آگوست)، برای نخستین بار مجموعه‌ای از اطلاعات و نقشه‌های گورهای جمعی در گستره ایران را به همراه ویدئوهایی از شاهدان، اطلاعات مربوط به سربه‌نیست‌شدگان و مقاماتی که مسئول این فجایع بوده‌اند به دو زبان فارسی و انگلیسی در دسترس عموم قرار می‌دهد.
تحقیقات عدالت برای ایران نشان می‌دهد که بیش از ۱۲۰ مکان در سراسر ایران وجود دارند که خانواده‌های جان‌باختگان، جان‌به‌دربردگان، مطلعان، فعالان محلی یا سازمان‌های سیاسی بر این باورند که در آن گورها بیش از سه نفر به طور جمعی دفن هستند. در پلتفرم خاکْ‌رنج، مکان بیش از ۷۰ گور جمعی قطعی یا احتمالی روی نقشه‌های اینتراکتیو مشخص شده است؛ در حالی که تحقیق پیرامون نزدیک به ۵۰ مکان احتمالی دیگر ادامه دارد. ۳۰ گور جمعی که گزارش‌های دقیق درباره نحوه ایجاد آن‌ها در خاکْ‌رنج منتشر شده است، مکان‌هایی هستند که شاهدان عینی پیکر جان‌باختگان را در آن‌ها دیده‌اند و یا به وسیله کسانی مثل متصدیان قبرستان‌ها از وجود این گورها باخبر شده‌اند. در این میان حداقل ۱۶ گور جمعی قطعی یا احتمالی را مقامات و ماموران حکومتی تخریب کرده‌اند و یا در خطر تخریب قرار دارند.
پلتفرم خاکْ‌رنج، حاصل همکاری بیش از ۲۰۰ نفر از جان‌به‌دربردگان، خانواده‌های جان‌باختگان و فعالان دیگر در ایران و خارج از ایران با سازمان عدالت برای ایران است که با وجود خطر تعقیب و یا حتی دستگیرشدن توسط نیروهای امنیتی، به مکان‌های گورهای جمعی رفته اند و از آن‌ها فیلم و عکس گرفتند. آن‌ها همچنین با شهادت‌های خود در یافتن مکان دقیق یا تقریبی گورهای جمعی روی نقشه‌ها و عکس‌های ماهواره‌ای کمک کردند.
شادی صدر، از مدیران عدالت برای ایران، می‌گوید: «ویژگی این تحقیق این است که بر خلاف بسیاری از تحقیقات مشابه در کشورهای دیگر، امکان دسترسی فیزیکی به مکان گورهای جمعی وجود نداشت و ثبت فیلم و عکس‌ها هم در سایه سنگین شرایط امنیتی انجام شده است.»
وی می‌افزاید: «خاکْ‌رنج فقط روایت درد و رنجی نیست که بر جان‌باختگان و خانواده‌های آنان رفته است، بلکه جغرافیای یک مقاومت جمعی است. مقاومت همه کسانی که تلاش کرده‌اند تا تاریخ سرکوب‌شدگان دهه ۶۰ در ایران فراموش نشود. این مقاومت جمعی با استفاده از برخی از مدرن‌ترین ابزارهایی که تکنولوژی امروز در اختیار ما می‌گذارد ثبت شده است.»
خاکْ‌رنج، جغرافیای گورهای جمعی در گستره ایران، روز گذشته طی مراسمی با سخنرانی جان‌به‌دربردگان و خانواده‌های قربانیان سرکوب‌های سیاسی دهه ۶۰ و شخصیت‌های بین‌المللی در نمایشگاه-سمیناری در لندن به طور رسمی رونمایی شد. به علاوه در این نمایشگاه-سمینار، ۱۴ فیلم کوتاه از مصاحبه با شاهدان و مطلعان درباره سربه‌نیست‌شدگان و گورهای جمعی در شهرهای رشت، بندرانزلی، دزفول، جهرم، مشهد، اصفهان، قائمشهر، ایلام، اهواز، سنندج، قروه، شیراز و تهران به نمایش در آمد.
شادی امین، از مدیران عدالت برای ایران، می‌گوید: «خاکْ‌رنج، مخاطب را دعوت می‌کند تا پس از دیدن شهادت‌ها و دانستن درباره گورهای جمعی، سهم خود را برای تداوم مقاومت جمعی علیه فراموشی این مکان‌ها و برای حفظ حافظه تاریخی اقداماتی عملی ادا کنند.»
وی می افزاید: «خاکْ‌رنج یک تحقیق پایان‌یافته نیست بلکه تا زمانی که امکان دسترسی مستقیم و مستقل کارشناسان به نقاط و مکان‌های مشخص‌شده به عنوان گور جمعی فراهم نیامده، به تکمیل اطلاعات ادامه خواهد داد و در این راه به همراهی تمامی خانواده‌های سربه‌نیست‌شدگان، شاهدان، مطلعان، محققان و فعالان این عرصه نیاز دارد.»
سی سال پیش، در مرداد و شهریور ۱۳۶۷ هزاران زندانی سیاسی در شهرهای مختلف در سراسر ایران به طور مخفیانه اعدام شدند. اغلب آن‌ها در سال‌های ابتدایی دهه ۶۰ به اتهام هواداری یا عضویت در سازمان‌های سیاسی مخالف جمهوری اسلامی بازداشت شدند و پس از محاکمه‌های چند دقیقه‌ای و بدون برخورداری از وکیل و حق دفاع، توسط دادگاه‌های انقلاب به مجازات حبس محکوم شده بودند یا در حال گذراندن حبس خود بودند یا حتی پس از گذراندن حبس خود به دلیل سر‌باززدن از ابراز انزجار و ندامت، در زندان مانده بودند. پیکر اکثریت قریب به اتفاق آن‌ها هیچگاه به خانواده‌هایشان تحویل داده نشد و آن‌ها با وجود گذشت سی سال هنوز در جست‌و‌جوی حقیقت درباره سرنوشت و چرایی مرگ عزیزان خود و مسئولان آن هستند. چنین وضعیتی از نظر نهاد مربوطه سازمان ملل به عنوان ناپدیدشدگی قهری تعریف شده است.
در سال گذشته، گروه کاری ناپدیدشدگان قهری سازمان ملل دو تن از جان‌باختگان کشتار ۶۷ به نام‌های عبدالرضا و رقیه اکبری منفرد را به عنوان ناپدیدشده قهری (سر‌به‌نیست‌شده) به رسمیت شناخت. از نظر حقوق بین‌الملل، ناپدیدشدگی قهری نقض مداوم حقوق بشر و یک جرم بین‌المللی است و تا زمانی که فرد ناپدیدشده پیدا یا سرنوشت‌اش به‌طور کامل معلوم نشود، حتی با وجود گذشت چند دهه، مشمول مرور زمان نمی‌شود.
پلتفرم دیداری-شنیداری خاکْ‌رنج
اختفای جنایت: تخریب گورهای جمعی جان‌باختگان کشتار سال ۶٧ توسط حکومت ایران؛ گزارش تحقیقی مشترک عفو بین‌الملل و عدالت برای ایران
